Eser Elmali: “Het is enorm belangrijk om goalies breed motorisch te ontwikkelen”

DE KEEPERSTRAINER I TEKST: MARTIJN KRAMER I BEELD: PSV

Eser Elmali is pas 28 jaar, maar heeft nu al een schat aan ervaring als keeperstrainer. Meerdere seizoenen was hij betrokken bij de vrouwen van PEC Zwolle, maar afgelopen zomer volgde een overstap naar PSV Vrouwen 1. De overstap is misschien wel de bekroning van zijn eigen werkwijze. Elmali stelt namelijk duidelijke lichamelijke vertrekpunten bij keepers en keepsters die op het hoogste niveau willen acteren. “Een breed motorische keeper kan wedstijdacties vaak sneller en beter uitvoeren”, aldus Elmali.

Als jonge jongen had Elmali maar één doel in het leven: koste wat kost wilde hij profvoetballer worden. Die droom leek lang een illusie, maar toen Elmali op zijn veertiende voor het eerst keepershandschoenen aantrok ging het snel. Hij belandde binnen één jaar in de jeugdopleiding van FC Zwolle (tegenwoordig PEC Zwolle) en werd zelfs opgeroepen voor verschillende nationale jeugdteams van Turkije. Een definitieve doorbraak bij het eerste elftal zat er uiteindelijk niet in, maar hij zette in die periode wel zijn eerste stappen als trainer.
“In mijn tijd als voetballer had ik veel vrije momenten over naast het trainen. Ik vond het superbelangrijk om die kostbare tijd aan zelfontplooiing te besteden. Waar veel collega-voetballers ervoor kozen om na een training achter de PlayStation te zitten, volgde ik de hbo-opleiding Commerciële Economie. Kort daarna startte ik mijn eigen bedrijfje en ging, naast mijn actieve voetballoopbaan, trainingen voor andere keepers en keepsters verzorgen. Dat was het begin van waar ik nu sta.” 

“Waar veel collega-voetballers ervoor kozen om na een training achter de PlayStation te zitten, volgde ik de hbo-opleiding Commerciële Economie”

Keepershandschoenen aan de wilgen

Na een jaar werd de vraag steeds groter, en zonder het door te hebben gaf Elmali fulltime keeperstrainingen aan jeugdige keepers en keepsters. Toch had de geboren Deventenaar nog altijd de droom om zelf in het betaald voetbal door te breken. Om dit te bewerkstelligen maakte hij de overstap van FC Zwolle naar eerstedivisionist FC Emmen. “In Drenthe heb ik een geweldige tijd gehad, maar in mijn tweede seizoen ontstond er een moeilijk dilemma. Oud-werkgever PEC Zwolle benaderde mij om keeperscoach van het vrouwenelftal te worden. Deze uitdaging was alleen niet te combineren met mijn eigen voetbalcarrière. Ik heb mezelf de kritische vraag gesteld wat ik belangrijker vond: mijn eigen voetbalcarrière of de voetbalcarrière van de nieuwe generatie. Uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat het veel mooier is om ontwikkelingsprocessen te begeleiden als trainer en ben ik als keeper gestopt in het betaald voetbal.”

Trainersloopbaan binnen vrouwenvoetbal

Het aanbod van PEC Zwolle kwam niet uit de luchtvallen. Naast het feit dat Elmali er in de jeugdopleiding speelde, had hij ook al een connectie met het Zwolse vrouwenvoetbal. “Er zijn periodes in mijn jeugdcarrière geweest dat ik minder wedstrijden speelde. Ik was een sportman die nooit opgaf en wilde in wedstrijdloze periodes meer trainingsuren maken. De toenmalige keeperscoach van FC Zwolle gaf mij de gelegenheid om extra uren te draaien. Ik kon aanhaken bij de keeperstrainingen van de vrouwen, die in de middag werden gegeven. Naast dat ik mezelf ontwikkelde, zag ik ook waar de sterktes en zwaktes van vrouwelijke keepsters lagen. Een enorm voordeel voor het begin van mijn trainersloopbaan binnen het vrouwenvoetbal.”

“Binnen het vrouwenvoetbal moet je alle details uit kunnen leggen”

Hoekschopvariant

Waar veel conservatieve voetballers het trainen met vrouwen als probleem zouden zien, deed Elmali er dus zijn voordeel mee. Hij pakte de trainersklus bij PEC met beide handen aan en ziet nu in dat die periode hem als trainer heeft ontwikkeld. “Vrouwelijke voetbalsters gaan veel dieper in op aanwijzingen van trainers. Ze willen precies weten waarom bepaalde oefeningen moeten worden uitgevoerd. Dat was ik vanuit mijn eigen carrière niet gewend.” Om dit punt concreter te maken, komt Elmali met een voorbeeld: “Als goalkeepercoach ben je binnen het team verantwoordelijk voor de dode spelmomenten. Als ik een nieuwe hoekschopvariant introduceer, moet ik tot in detail kunnen uitleggen waarom dit plan gaat werken. Wat is het idee achter een bepaalde loopactie? En wat voor een type bal moet de nemer precies geven? Het zijn slechts voorbeelden van vragen die vrouwen terecht stellen. In de mannenwereld worden die vragen minder vaak gesteld, maar binnen het vrouwenvoetbal moet je alle details uit kunnen leggen. Dat heeft mij als trainer veel scherper gemaakt.”

Atletische vaardigheden

Het vrouwenvoetbal heeft ervoor gezorgd dat Elmali zijn werkwijze voortdurend kritisch tegen het licht houdt. Mede door deze houding ontwikkelde hij in de afgelopen jaren ook zijn eigen visie ten aanzien van keepers en keepsters. Kenmerkend voor Elmali is dat hij het lichamelijke onderdeel essentieel vindt. “Eén van de belangrijke thema’s binnen de functie van een keeper is het atletisch vermogen. Springen, duiken, passen en vangen zijn voorbeelden van acties die een goalkeeper in een wedstrijd voortdurend moet uitvoeren. Het volbrengen van deze acties vereist specifieke bewegingen. Atletische vaardigheden vormen de basis van elke beweging. Een keeper die over veel atletische vaardigheden beschikt, kan uiteindelijk sneller de juiste bewegingen en acties uitvoeren. Het is enorm belangrijk om goalies breed motorisch te ontwikkelen. Een breed motorische keeper kan wedstijdacties vaak sneller en beter uitvoeren.”

Zlatan Ibrahimović en Roger Federer

Een keeper of keepster moet fysiek gezien dus een topatleet zijn. Om dit aspect op het gewenste niveau te krijgen werkt Elmali met het zogenoemde Atletic Skills Model (ASM). Het is een bedacht trainingsprogramma om sporters breed motorisch op te leiden. “Het Atletic Skills Model is erop gericht om sporten, die qua spelvorm niet op elkaar lijken, met elkaar te koppelen. Neem bijvoorbeeld Roger Federer. Hij is een absoluut tennisicoon en kan een backhand slaan in een beweging die een ballerina ook doet. Dat komt omdat hij vroeger op ballet heeft gezeten. Zlatan Ibrahimović had een indrukwekkende traptechniek. Hij kon ballen op doel schieten met behulp van waanzinnige volleys. Dat komt doordat hij vroeger taekwondo heeft gedaan. De meest iconische sporters ter wereld hebben dus specifieke atletische bewegingen gekopieerd uit zogenoemde donorsporten. Wie zijn wij om dat dan niet te doen?” 

“Heeft een keeper moeite met duiken, dan kan judo interessant zijn. Binnen die sport staan voornamelijk de valtechnieken centraal”

Kickbokser 

Het kan binnen de ontwikkeling van keepers en keepsters dus interessant zijn om op zoek te gaan naar donorsporten. Elmali stelt wel voorop dat een trainer niet blind andere sporten moet betrekken in zijn keeperstrainingen en dat ASM vooral bij jongere sporters werkt. “Om een nuttige ASM-training uit te voeren is het belangrijk om van tevoren te bepalen welke specifieke actie er moet worden ontwikkeld. Stel dat een keepster niet adequaat kan reageren bij het bespelen van verdedigende diepteballen, dan kan het kickboksen interessant zijn. In gevechtshouding staat een kickbokser altijd met één voet voor en één voet achter. Als hij vervolgens de actie ingaat, is het een explosieve voetenwerkbeweging van twee of drie seconden. Dat geldt voor het bespelen van die dieptebal ook. Heeft een keeper moeite met duiken, dan kan judo juist weer interessant zijn. Binnen die sport staan voornamelijk de valtechnieken centraal. Op die manier moet een trainer dus analyseren wat interessant is voor zijn keepsters. Dit is overigens vooral nuttig voor jeugdspelers. Zij kunnen zich de bewegingen vaak moeiteloos aanleren. Op latere leeftijd wordt dat lastiger.”

ASM in de warming-up

De concrete invulling van het ASM in de keeperstrainingen vindt bij Elmali vooral plaats in de voorbereiding op de training. “De warming-up kan zich lenen voor een stukje ASM. Stel dat we met het team het thema ruimteverdediging trainbaar maken en dat de keeper of keepster met zijn ploeg een ondertal moet verdedigen. De tegenstander is binnen die training op zoek naar het spelen van een dieptebal. Dat betekent dat de goalie op een bepaalde manier klaar moet staan. Zoals eerder gezegd, kan dat een kickbokshouding zijn waarbij het lichaam voorover leunt en er één voet voor en één voet achter staat. Als de keeper in warming-up alvast een aantal diepteballen verwerkt door middel van die kickbokspositie, dan is dat een goede ASM-verwerking.” (zie oefening 1)

“Als ik dan, in plaats van die kopbal, heel rustig een tennisbal de hoek in sla, train ik ander gedrag”

Tennisballen 

Niet alleen het kickboksen kan een trainbare ASM zijn. Elmali gebruikt soms ook tenniselementen bij het trainen van voorzetten. Bij een voorzet moet de keeper altijd de keuze maken of hij uitkomt of blijft staan. In de volgende oefening die Elmali uitlegt, traint hij specifiek op het stukje terug stappen naar de lijn en het reageren (zie oefening 2). “De keeper stapt terug naar de lijn om extra tijd te creëren om de kopbal te pareren. In plaats van de kopbal die in de wedstrijd komt, sla ik heel rustig een tennisbal de hoek in, zodat ik ander gedrag train. De tennisbal is kleiner, dus de keeper moet volledig uitgestrekt richting de hoek gaan, terwijl dat met een grotere normale bal niet wordt gevraagd. Het zijn allemaal manieren waardoor ASM de keeper binnen de geïsoleerde keeperstraining verder ontwikkelt.”

Zwanger 

Het is volgens Elmali wel belangrijk om objectief te blijven. Vanuit het verleden merkt hij soms dat er te veel nadruk wordt gelegd op de mannelijke atletische uitgangspunten. “Mannen hebben vaak een hoger atletisch vermogen. Genetisch gezien hebben ze meer spierkracht en zijn ze vaak langer. Een keeperstrainer mag qua atletische basisbehoefte nooit hetzelfde verwachten bij vrouwen als bij mannen. Neem bijvoorbeeld Moon Pondes, één van de huidige keepsters van PSV. Zij is zwanger en wordt binnenkort moeder. Ze mag tijdens haar trainingen niet meer duiken of vallen. Dat hebben veel trainers nog nooit meegemaakt en ik ook nog niet. Het toont aan in wat voor een andere werelden deze sporters leven. Daar moet in verwachtingen dus ook rekening mee worden gehouden. Uiteindelijk kunnen we alleen op een realistische trainingsmanier de atletische keepers en keepsters van de toekomst opleiden.”

Oefening 1: ASM: klaarstaan in de kickbokshouding 

Organisatie: 

• Trainer staat op ongeveer 30 meter van doel en speelt dieptebal. K1 sprint vanuit kickbokshouding naar bal toe en heeft keuze om bal terug te kaatsen naar trainer of om bal te openen in één van doelen
• K2 en K3 zetten K1 onder druk. Als zij eerder bij bal zijn, mogen zij scoren 
• Na elke actie draaien keepers door

‘Variatie: 

• Trainer mag bal ook over K1 heen spelen richting doel of bal meer richting K2 of K3 spelen. K1 moet dan steeds keuze maken tussen uitkomen of wachten op 1:1-duel met K2 of K3
• Trainer speelt bal vanuit verschillende posities. Meer naar voren of achteren of meer naar links of rechts 
• Wedstrijdje tussen keepers: wie scoort meeste goals bij openen in doelen?

Coaching: 

• Let op dat K1 steeds klaar staat in juiste kickbokshouding: lichaam leunt voorover met 1 voet voor en 1 voet achter
• K1 moet steeds op juiste positie staan, zodat hij beste kans heeft om eerder bij bal te zijn dan K2 en K3, maar ook zodat bal niet over hem heen gespeeld kan worden
• K1 moet vanuit kicksbokshouding snel vertrekken. K2 en K3 geven volledige weerstand, geen medelijden 

Oefening 2: ASM: trainen met tennisballen 

Organisatie:

• Keeper start op paar meter van doellijn, in positie alsof er voorzet komt. Hij stapt terug richting doellijn en reageert op tennisbal die trainer in hoek speelt 
• Bij meerdere keepers draaien zij steeds door 
• Ene actie klaarstaan alsof bal van links wordt voorgegeven, andere actie alsof bal van rechts wordt voorgegeven

Variatie: 

• Vervolgactie na verwerken tennisbal. Bijv. schot vanuit schuine hoek van andere keeper. Derde actie kan zijn dat, indien keeper bal klemvast pakt, hij deze opent in doel(tje)

Coaching: 

• Keeper staat klaar in hoek van 90 graden, zoals hij ook bij voorzet klaar zou staan
• Verplaatsing van keeper terug naar lijn is op hoogste tempo