Het geheim van de keeperstraining van FC Emmen

DE KEEPERSTRAINER | TEKST: HARM ZEINSTRA | BEELD: JASPER BOER, FC EMMEN

Zelfs wanneer Kjell Scherpen nu nog een fout maakt, krijgt zijn voormalig keeperstrainer Patrick Sulmann buikpijn. De bevlogen keeperstrainer van de jeugdopleiding van FC Emmen levert met bescheiden middelen al jarenlang meerdere keepers af voor nationale elftallen en het betaalde voetbal. Keeperssite is nieuwsgierig naar zijn visie en de werkwijze in het noordoosten van Nederland.

Waar ze ook naar uitgevlogen zijn: de 47-jarige Patrick Sulmann heeft nog wekelijks contact met zijn oud-pupillen, van wie de huidige Vitessekeeper Kjell Scherpen de bekendste is. Typerend voor de enorm betrokken, open en bevlogen Drentse keeperstrainer. Opmerkelijk zijn ook de resultaten die de keepersopleiding van FC Emmen laat zien. In de afgelopen jaren zijn er maar liefst vijf keepers opgeroepen voor een nationaal jeugdteam van de KNVB. Wat is het geheim van de keepersopleiding aan de oude Meerdijk? 

Verrassende eigenschappen

Als we hem vragen naar de ideale FC Emmen keeper, noemt hij verrassende eigenschappen. “Mijn keepers kenmerken zich door een sterk karakter. De keeper is aanwezig op én naast het veld en wil zelf verantwoordelijkheid nemen voor zijn ontwikkeling binnen duidelijk aangegeven kaders.
In het veld zie ik graag dat ze offensief keepen, ruimtes domineren en liever een voorzet onderscheppen dan een redding maken. Deze kenmerken probeer ik ook iedere training terug te laten komen. Zo starten alle keepers elke training op met een keeperspositiespel (zie oefening 1). Dit organiseren ze zelf en hierin komen direct veel elementen terug die ik van ze verlang. Ze moeten samenwerken, direct coachen, creatief meevoetballen en de ruimtes domineren.”

“Mijn keepers kenmerken zich door een sterk karakter”

Bovenbouw

“De jeugdkeepers in de bovenbouw krijgen, naast de teamtrainingen, minimaal vier keer zestig minuten keeperstraining per week. Deze minuten wil ik ook zo efficiënt mogelijk benutten. We starten met deze bovenbouwkeepers dus een uur eerder dan de reguliere teamtrainingen. Hiermee creëren we rust in de training. In plaats van dat er stress ontstaat, omdat de teamtrainer al enkele keepers opeist, kunnen we gericht werken aan alle facetten van het keepen. Daarnaast draaien ze volledig mee in de teamtrainingen en daarin besteden we veel meer aandacht aan het meevoetballen. De keeperstrainingen zijn daardoor puur gericht op het keepen. De tijd van de veldtraining wordt efficiënt ingezet om een betere keeper te worden, dus krachttraining vindt uitsluitend binnen plaats.”

Onderbouw

“In de onderbouw start ik een half uur eerder met de keepers, en daar zit dus wel een deel overlap met de teamtrainingen. Iedere dag sluit ik ook aan bij verschillende teamtrainingen. Hierdoor maken we veel efficiënte uren en kan ik hen ook coachen wanneer ze samenwerken met veldspelers. Met name tijdens de teamtrainingen bestaat de coaching uit het stellen van vragen. Ik wil de doelmannen uitdagen om hun eigen spel te analyseren en situaties te leren herkennen. Hoe vaker ze dat doen, hoe sneller ze dit oppakken.” 

“Ik wil de doelmannen uitdagen om hun eigen spel te analyseren en situaties te leren herkennen”

Wedstrijdverslagen

Alle jeugdkeepers die op zaterdag spelen zijn verplicht om binnen een uur na de wedstrijd een kort wedstrijdverslag te delen in een groepsapp. Weer een extra middel wat Sulmann inzet om de keepers na te laten denken over hun eigen prestaties en situaties die zich voordoen tijdens wedstrijden.

“Gekoppeld aan wedstrijdbeelden bespreken we deze verslagen iedere week individueel. Ook het Eredivisieweekend analyseren we. Wekelijks kijken we met meerdere keepers de meest interessante wedstrijd terug. Ik laat de keepers allemaal dezelfde samenvatting kijken en daarvan moeten ze een korte analyse aanleveren. Vervolgens gaan we met z’n allen deze momenten bekijken.”
De keeperstrainer zet hiermee bewust in op eigen verantwoordelijkheid voor ontwikkeling en creëert zelfbewuste keepers. 

Gymlessen ruilen

“Een ander voorbeeld is de mogelijkheid die ik keepers van de onder- en middenbouw meegeef. Doordeweeks kunnen ze een beroep op me doen tussen elf en twee, onder schooltijd. Als ze het met school kunnen regelen, ben ik beschikbaar voor ze. De ene keeper heeft dan behoefte aan een extra keeperstraining, een ander wil aanvullende beelden bekijken en met een derde doe ik meer krachttraining. Uitgangspunt is wel altijd dat het vanuit de keeper zelf moet komen. Híj moet het regelen met school. Zo is er bijvoorbeeld op het Carmel College de mogelijkheid om gymlessen in te ruilen tegen keeperstraining.”

“Doordeweeks kunnen ze een beroep op me doen tussen elf en twee, onder schooltijd”

Zuid-Europese stijl

“Als ik mijn visie en werkwijze vergelijk met enkele jaren geleden, denk ik weleens: wat was ik aan het doen? Ik zou graag, met de kennis van nu, de tijd nog beter willen besteden met bijvoorbeeld Kjell Scherpen of met Robin Jalving van Heracles Almelo. Ik kijk altijd goed om me heen en ben erg nieuwsgierig. Toen ik de Zuid-Europese stijl van trainen zag, nam ik die deels over. Ik trainde veel op atletisch vermogen, maar dat stond ver bij de wedstrijd vandaan. Dat heb ik dus weer aangepast.” 

Wedstrijdecht 

De laatste jaren kenmerken de visie en werkwijze van Sulmann zich meer tot wedstrijdecht en -gericht trainen. De snelheid, richting, positie en het effect zijn volgens hem altijd elementen waar de keeper rekening mee moet houden. “Geen series meer of acrobatische oefeningen. Wanneer een bal klem wordt gepakt, dan is de oefening ofwel klaar of ik verwacht een omschakelmoment van de keepers in de oefenvorm. Niet meer de bal simpel weggooien om de volgende voorspelbare volley te pakken. Als ik dan terugdenk aan de oefenvormen van vroeger, waarin ik dat wel deed, kan ik mezelf weleens voor de kop slaan. Het voelt bijna alsof ik de jeugdkeepers van eerder tekort heb gedaan, ondanks de mooie resultaten.” 

“Het voelt bijna alsof ik de jeugdkeepers van eerder tekort heb gedaan, ondanks de mooie resultaten” 

Gedreven, zelfsturend, nieuwsgierig

“Door alle oefenvormen en coaching te relateren aan wedstrijdechte acties, worden mijn trainingen veel logischer. Ik ga nu ook veel meer met mijn keepers in gesprek. Hoe zien zij het? Wat ervaren de keepers bij bepaalde situaties?” De Drentse keeperstrainer vertelt gepassioneerd, hoewel hij aangeeft een man van weinig woorden te zijn. “Ik ben misschien niet zo’n prater en hoef absoluut niet op een podium, maar ik let wel goed op en verdiep me graag.”
De kenmerken van de keeperstrainer zelf vertellen misschien wel het verhaal van de opleiding: gedreven, zelfsturend en nieuwsgierig. “Zulke keepers trek ik ook graag aan en passen hier goed. We verwachten veel van ze en daar zijn volgens ons ook bepaalde basisvoorwaarden voor nodig. Deze proberen wij dan voluit te benutten in alle momenten die we iedere week tot onze beschikking hebben.”

Het geheim

Op de vraag wat nu precies hét geheim is van de succesvolle keepersopleiding van FC Emmen is geen eenduidig antwoord te geven. Meerdere succesfactoren spelen een rol. Het sterke karakter van de keeper in combinatie met een bevlogen fulltime keeperstrainer zetten de toon. De keeper maakt bovengemiddeld veel (efficiënt ingerichte) trainingsuren, vrijwel twee keer zoveel als een veldspeler.  Bovendien staat zelfregulatie centraal: de keeper is zelf verantwoordelijk voor zijn ontwikkeling.
Het duurt vast niet lang meer voordat uit de kweekvijver van de Drentse club een nieuwe Kjell Scherpen wordt gevist.

Als jeugdspeler bewandelde Patrick Sulmann een bijzonder traject. In zijn jongere jaren wisselde hij seizoenen onder de lat af met seizoenen als centrale verdediger. Hij kreeg zelfs kort de kans om zich te ontwikkelen in de jeugdopleiding van FC Emmen. Daarna keepte hij nog jarenlang bij verschillende clubs in Nederland en Duitsland. Bij VV Weerdinge startte hij vervolgens als keeperstrainer. Via de roemruchte amateurclub WKE vroeg toenmalig Hoofd Opleiding Joseph Oosting (nu hoofdcoach RKC) hem in 2012  als keeperstrainer bij de voetbalschool. In deze jaren kreeg FC Emmen weer een zelfstandige jeugdopleiding, nadat de club eerder samenwerkte met SC Heerenveen. Al gauw werd het takenpakket van Sulmann uitgebreid met de D1 en C1. Inmiddels werkt de Drent fulltime voor de jeugdopleiding van FC Emmen. Dit heeft ook geleid tot resultaten in de jeugdopleiding, met de doorbraak van Kjell Scherpen in het eerste Eredivisieseizoen als hoogtepunt.

Oefening 1: keeperspositiespel 2:2+2

Organisatie:

• K5 speelt bal naar K1, waarna positiespel start. K1 en K2 (geel) beginnen als aanvallende partij, mogen bal maximaal 2 keer raken en proberen te scoren op doel K3 en K4 (rood). Scoren mag alleen vanuit teruggetrokken bal van K5 of K6 (blauw). Zij staan aan zijkant, mogen bal ook maximaal 2 keer raken, mogen veld niet in en horen altijd bij aanvallende partij
• K1 en K2 raken bal alleen met voeten. K3 en K4 mogen bal over hele veld met handen veroveren. Wanneer dat lukt worden zij aanvallende team. 1^e bal na verovering wordt gerold naar K5 of K6, daarna draaien rollen om: K3 en K4 met voeten, K1 en K2 met handen.  
• In midden van speelveld staat pop om rechte ballen te voorkomen
• 10 keer overspelen op eigen helft is ook een punt
• Wanneer de bal uit is wordt deze direct vanaf de zijkant (K5 of K6) strak ingespeeld naar de partij die recht heeft op balbezit. Zelfde geldt voor doelpunt. Partij die scoort houdt balbezit
• Na ongeveer 2 minuten draaien teams door. K1 en K2 gaan aan zijkant staan en K5 en K6 komen in veld. Vervolgens wisselen K3 en K4 met K1 en K2  

Variatie:

• Maak het veld groter of kleiner (afhankelijk van leeftijd en niveau)
• Gebruik grotere of (meerdere) kleine doelen
• Geef keepers expliciete opdrachten mee in aanvallende handelingen (1e aanname is vooruit, verplicht 2 keer raken, verplicht 3 keer raken, etc.)

Coaching:

• Verdedigende partij uitdagen om samen te werken om zo tot succesvol drukmoment of onderschepping te komen
• Aanvallende partij coachen op technische handelingen en baltempo

Oefening 2: omschakelmomenten trainen gecombineerd met vaardigheden 

Organisatie:

• K1 start op grote doel en neemt positie in voor schot van K2
• K2 schiet in de verre hoek van K1. Wanneer K1 bal vastpakt mag hij direct scoren op een van beide kleine doeltjes, waarbij K2 en K3 direct moeten omschakelen om dit te voorkomen
• Wanneer K1 bal niet vastpakt, maar wel naar zijkant heeft verwerkt, komt K1 in positie voor lage of hoge voorzet van K3. Wanneer K1 deze vastpakt, mag K1 direct scoren op kleine doeltje van K3. K3 moet direct omschakelen om doelpunt te voorkomen
• Wanneer K1 voorzet niet kan onderscheppen volgt doelpoging van K4 via voeten of schild (wanneer er geen schild is kan hoofd gebruikt worden). Kan K1 deze bal goed verwerken en bal pakken, dan mag hij scoren op grote doel van K4
• Wanneer er rebound ontstaat op doelpoging vanuit voorzet, mogen zowel K2, K3 en K4 proberen te scoren
• In het 5 metergebied staan 2 poppen, met name voor passieve weerstand op voorzet van K3

Variatie:

• Maak de afstanden groter of kleiner (afhankelijk van leeftijd en niveau)
• Varieer met hoge/lage schoten en voorzetten
• Schot en voorzet vanuit beweging en rollende bal
• Schot en voorzet vanuit variërende posities
• Na ongeveer 5 rondes wisselen keepers van positie 
• Bij 3 keepers kan trainer positie K2 innemen. Pakt K1 zijn bal klem, dan kan hij alleen scoren op doeltje K3 (tenzij trainer erg fanatiek is)

Coaching:

• Let op startpositie en uitgangshouding van K1 op schot en voorzet
• Keepers moeten z.s.m. omschakelen wanneer dit nodig is
• Let op technische uitvoering van alle keepershandelingen en op keuze van K1 om wel of niet te komen op voorzet